Recensie Mieke: Luchtplaats van Herman Koch

Een auteur van internationale bestsellers herkent het schrijftalent van een gedetineerde crimineel. Die logeert bij hem als zijn boek wordt gepresenteerd.

Luchtplaats ★★★★

Herman Koch is in Luchtplaats weer ouderwets op dreef met zijn scherpe pen en cynische observaties. Genadeloos legt hij de schijnheiligheid van de mensheid bloot. Heeft niet iedereen wel eens moordzuchtige gedachten?

Hoofdpersoon Simon Hanson is een succesvol en internationaal gevierd thrillerschrijver die zijn duistere fantasieën uitleeft in zijn boeken: ‘Een vervelende buurman ruimde ik uit de weg. Ik had er vrede mee dat deze mensen in het echt gewoon bleven voortbestaan, zolang ik ze in mijn boeken een kogel door het hoofd kon jagen.’ Zo laat hij een Amsterdamse wethouder kunstenaars uit de weg ruimen die te weinig talent hebben, maar toch een beroep doen op het beperkte cultuurbudget van de gemeente. Paf! Verdrinken of elektrocuteren kan ook.

Het klinkt misschien flauw maar ik moest daar vreselijk om lachen, omdat het zo heerlijk schaamteloos is! Vooral om de scène waarin hij een schrijver die weigert subsidie terug te betalen tijdens het Boekenbal over het balkon kiepert.

Als hij een leesclub in de gevangenis bezoekt, ontdekt hij het schrijftalent van Derek L., een zware crimineel. Misschien leuk om te weten dat Koch werd geïnspireerd door een leesclub rond zijn roman Het diner in een Vlaamse gevangenis waar hij door een gevangene werd aangesproken (“Jij begrijp mij’). Als er daadwerkelijk dankzij Simons toedoen een verhalenbundel van Derek wordt uitgegeven, mag die een weekend met verlof uit de bajes, en zelfs logeren bij Simon en zijn vrouw Hanna, die politierechercheur is. Een veilig idee toch?

Om deze drie personages draait het verhaal, ze vertellen het steeds vanuit hun eigen perspectief. Een beproefd recept: de lezer weet vaak iets wat het andere personage nog niet weet. Natúúrlijk blijkt er ook een lijntje tussen Hanna en Derek, wat is daar in het voorgevallen? Hoe dat allemaal verknoopt zit in heden en verleden en hoe Hanna’s dienstpistool als een rode draad door het verhaal loopt: het is één grote wirwar, die niet eens helemaal ontward wordt, maar dat geeft niet. Volgens mij gaat het Koch daar helemaal niet om. Het boek is eerder een satire op een thriller dan een thriller, terwijl er ‘roman’ op de cover staat. Het is gewoon een ‘Koch’, een genre op zich.

Een plaats om je hart te luchten! Zo kunnen we de titel ook opvatten. Behalve de middelmatige kunstenaars krijgen ook de middelbareschoolleraren er weer van langs, maar ook literaire festivals in tochtige tenten, zelfgebrouwen bier ‘dat als een kwaadaardige ziekte om zich heen heeft gegrepen’, en de zogenaamde ‘blurbs’ op boeken.

Soms is het misschien wat veel gescheld en ligt de herhaling op de loer, het verhaal zakt op twee derde wat in, maar hè, wat fijn om weer eens onbekommerd van een boek te genieten na al die serieuze literaire kost. Zelfs het opzichtige seksisme, waar hij ongetwijfeld veel lezeressen mee op stang jaagt, deerde me niet. Stoere rechercheur Hanna begint haar relaas met zorgen om haar leeftijd. Vroeger floten de bouwvakkers, maar opeens ben je ‘onzichtbaar geworden.’ Ach ja.

Ambo|Anthos 304 blz. Paperback €24,99 E-boek €13,99