Recensie Mieke: In orbit van Samantha Harvey

Het leven van zes astronauten in het internationale ruimtestation ISS gedurende een dag. Zo ver van de aarde voelen ze zich sterk een onderdeel ervan.

In orbit ★★★

Samantha Harvey neemt ons mee naar een plek waar weinig mensen ooit zijn geweest: het bemande ruimtestation ISS, dat sinds 2000 permanent wordt bewoond. Het draait rond de aarde en in één etmaal gaat het zestien keer de wereld rond.  ‘Een buitenaardse beschaving die dit zou zien, zou zich afvragen: wat doen zij hier? Waarom gaan ze nergens naartoe en draaien ze alsmaar rond?’ Geen ideale setting voor een roman wellicht, zoveel gebeurt er niet in zo’n capsule, maar Harvey heeft een klein wonder verricht met haar lyrische en scherpzinnige taal.

De zes ruimtevaarders, twee Russen, (die hun eigen toilet hebben!), een Amerikaan, een Italiaan, een Britse en een Japanse, zweven door de ruimte. Ze ‘hangen in hun slaapzakken als vleermuizen’, en voeren wetenschappelijke onderzoeken uit. We leren ze ook persoonlijk kennen. Ze zijn afhankelijk van elkaar, maar houden ook afstand, en trekken zich terug in hun eigen gedachten.

In deze korte periode zijn ze alles voor elkaar, omdat er verder niemand is. Ze zijn elkaars metgezel, collega, mentor, arts, tandarts, kapper. Tijdens hun ruimtewandelingen, lancering, terugkeer, in noodgevallen zijn ze elkaars reddingsboei. Elk is voor de ander een vertegenwoordiger van de menselijke soort – ze moeten elk voldoen voor miljarden mensen. Ze moeten met elkaar genoegen nemen ter vervanging van alle aardse dingen; familie, dieren, het weer, seks, water, bomen.

Toch gaat dit boek niet over toenemende spanningen tussen deze zes. Het is eerder een liefdesverklaring aan onze planeet, en de gevoelens van bezorgdheid over de manier waarop we met ‘moeder’ aarde omgaan. ‘Die immense, maar piepkleine aarde.’

Elke dag draaien ze langs de gletsjers, de woestijnen, de oceanen. Ze zien de stormen en de verwoestende tyfoons. Ze zien de zon zestien keer opkomen en ondergaan. Het is magisch. Ze staan er los van en voelen zich er ook toe aangetrokken. Hij is vertrouwd en vreemd tegelijk. Wat is de mens zonder aarde? En de aarde zonder mens? Ergens op dat bolletje moeten hun geliefden zich bevinden…

De Japanse Chie krijgt bericht dat haar moeder is overleden, de Rus Anton denkt aan zijn liefdeloze huwelijk, en stelt zich voor dat hij daar een eind aan maakt, terwijl de Amerikaanse Shaun juist hevig naar zijn vrouw verlangt. Over lichamen gesproken: die zijn niet gemaakt om gewichtsloos te zijn: je ledematen verweken en je ontwikkelt kankers. Het knobbeltje dat de Russische Anton in zijn hals voelt wordt angstvallig verzwegen.

Het is bewonderenswaardig hoe Harvey zich heeft ingeleefd. Samen met haar schitterende, bij vlagen poëtische taalgebruik leverde haar dat de prestigieuze Bookerprize op. ‘Soms ontdek je een boek dat zo miraculeus goed is dat je niet kan begrijpen hoe zoiets kan bestaan.’

Ik begrijp de verrukking van de jury, toch brak het gebrek aan plot me op den duur een beetje op. Na de zoveelste lyrische beschrijving van een zonsopgang, ‘wanneer dat lemmet van licht een kiertje vormt en de zon daaruit tevoorschijn barst, en hoe de nacht ‘het blauwgroene weefsel van de aarde uiteenrafelt’, bekroop me de gedachte: ja, nou weet ik wel hoe bijzonder het is.

Uitgeverij De Bezige Bij 176 blz. € 22,99 (e-boek € 12,99)

Uit het Engels vertaald door Kitty Pouwels