Recensie Mieke: Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis van Irene Solà

In een Catalaanse hoeve ligt de oude Bernadeta op sterven.

Ik gaf je ogen en je keek in de duisternis ★★★

De Catalaanse schrijver Irene Solà wordt in haar eigen land op handen gedragen. Ook internationaal viel ze in de prijzen. Ik kende haar werk niet, en was dus onvoorbereid op het barokke geweld dat in krap tweehonderd bladzijden over mij heen denderde. Ik beweer niet dat het slecht is, en je hoeft ook niet alles te begrijpen om waardering te voelen voor een boek. Maar zo’n verhaal dat niet rechttoe rechtaan geschreven is kan je het gevoel geven dat jij de enige sukkel bent die er geen vat op krijgt.

Het beslaat één dag, en vier eeuwen, daar begon voor mij al het probleem. Solà rijgt de gebeurtenissen aaneen van heel veel verschillende personages die in al die eeuwen leefden en dat dus in een kolkend proza waardoor ik al snel het spoor volledig bijster raakte. Ik kon er geen touw meer aan vastknopen omdat al die vrouwen – wie was nou ook weer de moeder of de dochter van wie? –  als een soort sprookjestypes werden neergezet. Ze beleefden wel van alles maar kregen amper een innerlijk leven.

Wel een fysiek leven: er vloeit nogal wat bloed en ander lichaamsvocht. Een geboorte gaat transpirerend, kermend, persend. ‘Ze was een plas donker water. De bodem ervan was niet te zien en de oppervlakte glansde, vettig en bespikkeld met dode beestjes. Ze trok het kind uit zichzelf, ze viste het schepsel uit die kleverige poel, trok het naar zich toe tot het als een worm op haar buik lag. Het was een pluizig meisje, welgeschapen, besmeurd met bloed en vet.’

Rode draad is een afgelegen hoeve in de Catalaanse bergen en zijn huidige en vroegere bewoners. De oude Bernadeta ligt op sterven, en de vrouwen uit haar familie, zowel de levende als de dode, komen afscheid nemen. De overledenen koken zelfs een welkomstmaal. Joana de matriarch van de familie heeft ooit een pact met de duivel gesloten, een klassiek literair thema, dat vrijwel in alle culturen voorkomt. De duivel speekt sowieso een grote rol in het boek, want ook Bernadeta zal na haar dood naar de duivel gaan.

Ongetwijfeld zit er ook een feministische component in, de vrouwen in het boek zijn personages die niet de hoofdrol spelen in de geschiedenisboeken, zegt Solà in een interview, ‘een stelletje oude en overleden vrouwen, die zogenaamd lelijk en verwerpelijk zijn. Daarom blijven we de hele roman in dat huis, eeuwenlang! Want dat is de plek waartoe vrouwen in de geschiedenis werden gedegradeerd.’

Oké, dat draagt al bij aan beter begrip. Net als het gegeven dat Solà voor ze begon met schrijven beeldend kunstenares was. Misschien is het zoals met een schilderij? Als je dat ziet hoef je ook niet te weten wie er opstaan om het te waarderen.

Ja, ik doe mijn best. Maar het bleef een moeizaam genoegen.

Uitgeverij Cossee 206 blz. € 22,99 (e-boek € 14,99)