Recensie Mieke: De kwellingen van de jonge Werther van Johann Wolfgang von Goethe

Nieuwe, frisse vertaling van een van de beroemdste liefdesgeschiedenissen uit de wereldliteratuur.

De kwellingen van de jonge Werther ★★★★

Elke vijftig jaar moet je een klassieker opnieuw vertalen, wordt vaak beweerd, want vertalingen zijn tijdgebonden. Heel goed dus dat twee jonge vertalers hun tanden hebben gezet in de beroemde debuutroman van Goethe die 250 jaar geleden een hype teweegbracht: lezers waren zo geraakt dat ze net als Werther in een blauwe rokjas, een geel vest en broek rondliepen en soms zelfs zoals de jonge Werther zelfmoord pleegden.

Wat de vertalers alvast goed hebben gedaan is de titel aanpassen: van ‘het lijden’ hebben ze ‘de kwellingen’ gemaakt. ‘Die Leiden’ is immers meervoud. Ook de tekst doet fris en eigentijds aan: iemand is een bofkont, er wordt doorgeploeterd en leuk gevonden.  ‘En dan vragen ze me ook nog eens of ik haar leuk vind! Leuk! Ik heb een hartgrondige hekel aan dat woord. Wat voor iemand moet dat wel niet zijn die Lotte alleen maar leuk vindt, die niet helemaal door haar wordt betoverd!’

Moeten we nog vertellen waar het over gaat? De jonge Werther schrijft brieven aan zijn vriend Wilhelm. Hij heeft zich teruggetrokken op het platteland en wil niet langer zwelgen in de tegenslagen, maar genieten van het hier-en-nu. Dat lukt eerst heel aardig, al helpt het jaargetijde ook. Het is mei, en de natuur is op zijn mooist. ‘Je zou wel een meikever willen worden om in die heerlijke geurenzee te kunnen rondzweven.’

Het gaat mis als hij Lotte ontmoet, in een koets op weg naar een bal. ‘Pas maar op dat u niet verliefd wordt,’ waarschuwt haar nicht nog, want ze is al verloofd ‘met een heel brave man.’ Maar het is al gebeurd, die avond verdrinkt hij in haar zwarte ogen en gaat op in haar ‘betoverende betoog’, want ze is niet alleen lief, (ze zorgt na de dood van haar moeder voor een schare broers en zusjes), maar is ook nog eens intelligent en speelt fantastisch piano. En ze houdt van lezen!

Werther probeert aardig te zijn tegen haar verloofde Albert, maar kan zijn gevoelens niet de kop in drukken, dus gedraagt hij zich idioot in haar aanwezigheid en dwaalt vertwijfeld door de bossen. Het gaat van kwaad tot erger. Hij laat zich volledig meeslepen door zijn gevoelens, en ik moet zeggen dat Goethe verliefdheid geweldig beschrijft. ‘Ach wat raast het bloed mijn aderen als mijn vinger onwillekeurig de hare raakt, enz.’ Heerlijk hoor. Kom er nog eens om. Het einde is bekend: met een van de twee van Albert geleende (!) pistolen maakt hij er een eind aan.

Goethe was 24 toen hij Werther schreef, en het is gebaseerd op zijn eigen verliefdheid op Charlotte Buff. Later nam hij afstand van het boek, ontdaan door die zelfmoordgolf. Maar ja, in die achttiende-eeuwse edities stond vast niet het nummer van Zelfmoordpreventie 0800-0113.

Dat vond ik wel curieus. Zou men echt denken dat het boek nog zoveel invloed heeft?

Uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts 211 blz. € 23,99 (e-boek € 18,99)