Recensie Mieke: Het Stravinsky-spel van Arthur Japin

Een historische roman over vriendschap en moed, liefde en troost in tijden van ontbering.

Het Stravinsky-spel ★★★★

Susan Sontag las, die als het artistieke en intellectuele geweten van Amerika werd beschouwd, regisseerde in 1993 in het kapotgeschoten en belegerde Sarajevo, een toneelstuk. Wachten op Godot van Samuel Beckett was een passende keus voor de inwoners die immers wanhopig wachtten op hulp. Schrijver van die biografie, Ben Moser, is de partner van Japin, dus het is niet moeilijk te bedenken waar Japin zijn materiaal voor deze roman vandaan heeft gehaald. Veel is echt gebeurd, maar Susans jeugdvriend Cody Garner, door wiens ogen hij het verhaal vertelt is verzonnen.

Arthur Japin heeft momentum, of hoe noem je dat. De film naar zijn roman Een schitterend gebrek, waarvoor hijzelf het scenario schreef, is pas in première gegaan. Dit boek staat in de top 10 van de CPNB. En dan is net bekend dat De zwarte met het witte hart, zijn debuutroman uit 1997, óók verfilmd gaat worden. Japin is een publiekslieveling, én een harde werker, en ook nog een oude vriend van mij, dus helemaal objectief ben ik niet. Ook deze gevoelige roman heb ik met veel plezier gelezen, en je steekt er ook nog wat van op!

Sontag heeft Cody gevraagd of hij haar komt helpen. Het hotel in Sarajevo is een spookhuis, de acteurs vallen bijna flauw van de honger, iedereen is voortdurend in gevaar. Waarom Cody op dit verzoek is ingegaan wordt pas aan het eind van de roman duidelijk, maar er wordt op iets gezinspeeld: ‘Oorlog trekt de lafste types aan. Reken maar dat de frontlinies van oudsher worden gevormd door mensen zoals ik, op de vlucht voor hun verantwoordelijkheden.’

Japin wisselt de belevenissen in Sarajevo af met scènes uit Susans en Cody’s jeugd en puberteit. Al jong is Sontag een uitermate nieuwsgierig en wijsneuzig wezen, ze leest op school al Schiller, en boeken met titels als Filosofie in het negentiende-eeuwse Europa. Hun vriendschap is turbulent, maar hecht.

Ze wonen vlak bij Hollywood, waar ze Stravinsky ontmoeten. Ze bedenken het Stravinsky-spel waarin de vraag centraal staat hoeveel jaren je bereid bent in te leveren in ruil voor nog één compositie van hem, of nog één roman, in het geval van Thomas Mann. Bij Mann gaan ze op theevisite. Het klinkt misschien ongeloofwaardig maar het is echt gebeurd. ‘Het was de enige manier waarop wij iets voor een ander konden betekenen, in de volle zekerheid dat die ander ons daar nooit aan zou houden.’ Maar in Sarajevo is die vrijblijvendheid er wel van af, en vragen ze zich af waarmee ze nu het meest voor anderen betekend hebben, en wie dit spel uiteindelijk wint.

Toevallig las ik die biografie van Susan Sontag, maar ik kan me voorstellen dat dit boek voor lezers die haar niet kennen wat ontoegankelijker is dan Japins boeken. Toch zou ik me daar niet door laten weerhouden.

Uitgeverij de Arbeiderspers 288 blz. € 24,99 (e-boek € 15,99)