Recensie Mieke: Duivels en heiligen van Jean-Baptiste Andrea

Een oude man speelt op stationspiano’s.

Duivels en heiligen ★★★★

Jean-Baptiste Andrea won in 2023 de prestigieuze Prix Goncourt voor zijn vierde boek Waak over haar. Vol verwachting begon ik dus aan Duivels en heiligen, zijn derde boek. 

Het boek begint met een oude man die op openbare piano’s speelt in stations. Hij pingelt niet zomaar wat, nee, hij speelt vreselijk goed. Hij wacht op een vrouw, zegt hij. Natuurlijk wil je als lezer dan weten wat er in godsnaam gebeurd is, en wie die vrouw is? En dan ontrolt het verhaal zich in één grote flashback. Een constructie die de spanning slim vasthoudt.

Het leest als een spannend jongensboek, want de hoofdpersoon Joseph (Joe), in de gevoelige leeftijd van zestien, beleeft veel avonturen en heeft een fantasievolle geest. Die heeft hij ook wel nodig, want het gaat in zijn leven niet bepaald van een leien dakje. Eerst wel: ‘Mijn leven rook naar leer en orchideeën, naar parfums van Dior en was welomlijnd door de bakstenen muur van ons landgoed.’ Zijn ouders voedden Joe op ‘als een project’. Hij krijgt pianoles van de Joodse leraar en kampoverlever Rothenberg. Een geweldig karakter, met enorme driftbuien. Hij geeft alleen les in Beethoven. Want daar zit alles al in, vindt hij, het ervoor en het erna. Maar het leven van Joseph krijgt een gruwelijke wending.

Bij een vliegtuigcrash verliest Joe zijn ouders en zusje. Als wees wordt hij naar een internaat gestuurd in de bergen bij de grens van Spanje. Het is 1969. Een vreselijk oord onder een sadistisch terreurbewind van een katholieke priester, die de jonge mensen treitert en kleineert uit diepgewortelde frustratie. De eerwaarde Senac deinst er niet voor terug iemand 238 dagen in een donker hol op te sluiten. Kikker, de sadistische conciërge, laat een jongen die in zijn bed heeft geplast naakt in zijn natte laken lopen, in de kou.

Het is allemaal erg sterk aangezet en veel nuance zit er niet in de karakters: de slechten zijn heel gemeen en de 43 jongens gaan voor elkaar door het vuur. Ze hebben uiteraard een geheime club. Ik zei het toch, een jongensboek! Als er op het eind dan ook nog bloedstollende vluchtpogingen worden ondernomen, eerst met de dochter van de weldoener van het weeshuis, aan wie Joe pianoles geeft, en later met een groep, dan lees je door. Ja, liefde speelt ook nog een rol. De oude pianist wacht toch nog steeds op haar? Deze roman heeft het allemaal.

Toen ik dit boek aan het lezen was, presenteerde ik dagelijks een programma op Radio Klassiek en ik kon het niet laten om af en toe een paar zinnen voor te lezen, zo geestig en kleurrijk werd er over muziek geschreven.

Mijn jongste zusje die haar halve leven voor de klas stond zei altijd: een goed kinderboek moet spannend én zielig zijn. Nou, dit is het allebei, een ideaal boek voor volwassenen, die uiteindelijk ook maar grote kinderen zijn. 

Uitgeverij Oevers 288 blz. €25 (e-boek €12,50)